Tiene consultaEsta propiedad es una propiedad especial en este wiki.
|
chĩxea +
|
Categorías |
Diccionario salia huo-espanol +
, Sin sonido +
, Verbo +
, Verbo con tendencia a la nominalización masculino +
, Verbo con tendencia a la nominalización femenino +
, Verbo con tendencia a la nominalización plural +
, Sin categoría gramatical +
, Locución verbal +
, Ejemplo pendiente +
|
Fecha de modificaciónEsta propiedad es una propiedad especial en este wiki.
|
10 diciembre 2015 19:40:09 +
|
categoria gramatical
|
v. +
, v.t.n.m. +
, v.t.n.f. +
, v.t.n.pl. +
, v.t.n. +
, loc. verb. +
|
ejemplo 1
|
Jĩsi junana <u>chĩxeina</u> +
, <u>Chĩxeadiã</u> jiño ũku tekwaga +
, Ãdi õdoto fajea fajeana tayadaxuã õdoto õdotona axi õdixẽ <u>ĩxã</u> jiñu +
, Kwẽxamea yeme pejetodo oto <u>ĩxame</u> +
, Chĩxuxuã jixu oxe kuana <u>ĩxaxu</u> +
, Jixu nẽẽdi <u>jexamaxa xĩexa</u> +
, Akile <u>tai> ĩxea</u> ĩgina +
, Yojo nẽẽ <u>ĩxeadia</u> +
|
ejemplo 2
|
Sapato kama ubena <u>ĩxea</u> +
, Jĩsi pena chĩxeadia +
, Jixu <u>xĩxea</u> gwaje +
|
ejemplo 3
|
Jixu jaana píano pena <u>xĩxeaga</u> +
, Tojo nee <u>ĩxeadia</u> +
|
equivalencia
|
(yo) me quedo +
, (yo) no me quedo +
, queda +
, se iban quedando +
, quedamos +
, el que se queda +
, la que se queda +
, los, las que se quedan +
, queda (inanimado) +
, el que se queda parado +
, la que se queda parado +
, los, las que se quedan parados (as) +
, quedé preñada +
, (ella) quedó aburrida +
, (él) quedó tranquilo +
, quedarse dormido +
, quedarse paralizado +
, quedarse enterrado +
, quedarse quieto en el instante +
, (él) no se quedó +
|
fonologia
|
cĩŋ-xea +
, cĩŋ-xe-a-di +
, ĩŋ-xe-a-di +
, ĩŋ-xa +
, ĩŋ-xe-da-hã +
, tĩŋ-xe-a +
, ĩŋ-xe +
, ĩŋ-xo +
, ĩŋ-xo-du +
, ĩŋ-xa-me +
, ĩŋ-xa-xu +
, gʷi-ko cĩŋ-xe-a +
, he-xa-ma-xa xĩŋ-xea +
, ta-i ĩŋ-xea +
, te-pe-ge ĩŋ-xe +
, te-pe-go ĩŋ-xo +
, te-pe-go-du ĩŋ-xodu +
, aˀ-diˀ-a-ha +
, a-xi-ma-ha +
, õŋ-hã-giˀ-a-ha +
, bu-le-a-miˀ-a-di-ha +
|
locucion
|
chĩxea +
, chĩxeadi +
, ĩxa +
, ĩxedajã +
, tĩxea +
, ĩxe +
, ĩxo +
, ĩxodu +
, ĩxame +
, ĩxaxu +
, tepege ĩxe +
, tepego ĩxo +
, tepegodu ĩxodu +
, gwiko chĩxea +
, jexamaxa xĩxea +
, tai ĩxea +
, a'di'aja +
, aximaja +
, õjãgi'aja +
, buleami'adija +
, ĩxeadi +
|
observaciones culturales
|
''Chĩxea'' '(yo) me quedo' también significa 'ser', 'permanecer', 'quedar' +
, ''Jexamaja xĩxea'' '(ella) quedó aburrida', también significa '(ella) está cansada' +
|
observaciones gramaticales
|
''Chĩxea'' '(yo) me quedo' prefija el morfema ''ch-'': índice de primera persona singular +
, ''Ĩxe'' 'el que se queda', sufija el morfema de clase nominal animado ''-e'': masculino singular +
, ''Ĩxo'' 'la que se queda', sufija el morfema de clase nominal animado ''-o'': femenino singular +
, ''Ĩxame'' 'queda (lugar)', sufija el morfema de clase del nominal inanimado ''-me'' 'lugar' +
, ''Ĩxaxu'' 'queda (hueco)', sufija el morfema de clase nominal inanimado ''-xu'' 'hueco' +
, ''Tepege ĩxe'' 'el que se queda parado', sufija el mofema de clase nominal ''-e'': masculino singular +
, ''Tepege ĩxo'' 'la que se queda parada', sufija el mofema de clase nominal ''-o'': femenino singular +
, ''Ĩxodu'' 'los, las que quedan', sufija el morfema de clase nominal animado ''-odu'': masculino o femenino plural +
, ''Tepegodu ĩxodu'' 'los, las que se quedan parados (as)', sufija el mofema de clase nominal ''-odu'': masculino o femenino plural +
|
sabedor 1
|
Santos Heliodoro Caribana +
, Domitila Guacarapare +
, Cristina Darapo +
|
sabedor 3
|
Domitila Guacarapare +
, Cristina Darapo +
|
traduccion 1
|
Yo me quedo en el conuco +
, No se quedaba en su charla +
, Si no lo amasan con topocho, lo amasan con guarapo, con guarapo queda más dulce +
, Mi casa queda lejos de aquí +
, Mi casa queda junto al caño +
, La muchacha quedó aburrida +
, Aquiles se quedó sentado tranquilo +
, El niño no se quedó +
|
traduccion 2
|
Los zapatos quedaron debajo de la cama +
, Yo no me quedo aquí +
, Como la dejaron se quedó buen rato +
|
traduccion 3
|
Ella se quedará aquí hoy +
, El niño no se quedó +
|