Diccionario
Herramientas
Diccionario español-salia huo. Instituto Caro y Cuervo.
brazo
- (mi) brazo completo s. chixoxo [cixoxo]
- Mi brazo es pequeño - Chixoxo ichaje. (María Guacarapare)
- (mis) brazos completos s. pl. chixo [chixo]
- Sus brazos - Kwixo. (Jerónima Caribana)
- Los brazos son los que tenemos nosotros - Tixoã jiñu ãxudina ĩxa. (Ismael Catimay)
- brazo (de él) s. ixoxo [ixoxo]
- Ejemplo pendiente.
- (mi) antebrazo s. chixoxo chako [chixoxo cako]
- Antebrazo de él - Jĩsi Ixoxo chako. (Elvira Darapo)
- Locuciones
- brazo de sapo s. sapo xĩxoxo [sapo xĩŋxoxo]
- Ejemplo pendiente.
- brazo del río loc. nom. do'do ixoxo [doˀdo ixoxo]
- Ejemplo pendiente.
- brazo del caño s. acheto ixoxo [aceto ixoxo]
- Ejemplo pendiente.
- antebrazo s. chumotixu [cumotixu] var. d. chumutixu,, chumutexu, chumotixu chako, chumutixu chako.
- Mi antebrazo - Chumotixu. (Jerónima Caribana)
- Su antebrazo le duele - Umotixuã dua. (Elvira Darapo)
- brazo s. brasojẽ [brasohẽ]
- Brazo bonito - Brasojẽ bayajẽ. (Elvira Darapo)
- Locuciones
- brazo de la sabana s. a'guxu [aˀguxu] var. d. a'goxo.
- Brazo de la sabana grande - A'guxu gweme. (Domitila Guacarapare)
- brazo del caño s. oxe ajagami [oxea ahagami]
- Brazo (boca) del caño pequeño - Oxe ajagami ichajẽ. (Cristina Darapo Pónare)
Observaciones gramaticales: Chixoxo '(mi) brazo', sufija el morfema ch-: índice de primera persona singular y el morfema de clase nominal inanimado -xo: ovalado o cóncavo.
Observaciones gramaticales: Chixo '(mis) brazos' sufija el morfema ch-: índice de primera persona singular y el morfema de clase nominal inanimado -ø: plural.
Observaciones culturales: Chixoxo chako '(mi) antebrazo' o 'parte superior del brazo'.
Observaciones gramaticales: Chixoxo chako '(mi) antebrazo' prefija el morfema personal de posesión y sufija el morfema de clase nominal inanimado -xo: cóncavo o convexo.
Observaciones culturales: Sapo xĩxoxo 'brazo de sapo' literalmente 'anca'.
Observaciones gramaticales: Sapo xĩxoxo 'brazo de sapo' nombre compuesto conformado por el préstamo del español sapo 'sapo' y xĩxoxo 'brazo (de ella)' que prefija el morfema x-: índice de tercera persona singular femenino. Literalmente es 'brazo de sapo'.
Observaciones gramaticales: Do'do ixoxo 'brazo del río' término conformado por do'do 'río' e ixoxo 'brazo'.
Observaciones gramaticales: Acheto ixoxo 'brazo del caño' término conformado por acheto 'caño' e ixoxo 'brazo'.
Observaciones gramaticales: Chumotixu 'antebrazo' prefija el morfema ch-: índice de primera persona singular y sufija el morfema de clase nominal inanimado -xu: hueco.
Observaciones gramaticales: Brasojẽ 'brazo' préstamo del español que sufija el morfema de clase nominal –jẽ: delgado, menudo y/o puntudo.
Observaciones culturales: A'guxu 'brazo de la sabana' hace referencia al brazo de la sabana que queda dentro del monte.