Diccionario español-salia huo. Instituto Caro y Cuervo.
morir

    1. (yo) muero   v. c. kaicha   [kaica]

      Conjugador sáliba

      El verbo es kaicha, la raíz verbal es kai, su grupo es 2 y la fonotáctica de su raíz es CVV.

      Nota bene: Este conjugador usa un algoritmo computacional, basado en un paradigma verbal, y no todas sus conjugaciones están testificadas.

      Presente /
      Pasado
      1PS kaicha
      2PS kaiga
      3PSM kaia
      3PSF kaixa
      1PPL kaita
      2PPL kaigãdo
      3PPL kaija
      Presente /
      Pasado negativo
      1PS kaichadia
      2PS kaigadia
      3PSM kaiadia
      3PSF kaixadia
      1PPL kaitadia
      2PPL kaigadiãdo
      3PPL kaijadia
      Presente /
      Pasado continuo
      1PS kaichina
      2PS kaigina
      3PSM kaiina
      3PSF kaixina
      1PPL kaitina
      2PPL kaiginãdo
      3PPL kaijina
      Presente /
      Pasado continuo negativo
      1PS kaichinadia
      2PS kaiginadia
      3PSM kaiinadia
      3PSF kaixinadia
      1PPL kaitinadia
      2PPL kaiginadiãdo
      3PPL kaijinadia
      Presente /
      Futuro
      1PS kaichaga
      2PS kaigaga
      3PSM kaiaga
      3PSF kaixaga
      1PPL kaitaga
      2PPL kaigagãdo
      3PPL kaijaga
      Presente /
      Futuro negativo
      1PS kaichadiga
      2PS kaigadiga
      3PSM kaiadiga
      3PSF kaixadiga
      1PPL kaitadiga
      2PPL kaigadigãdo
      3PPL kaijadiga
      Presente /
      Futuro continuo
      1PS kaichinaga
      2PS kaiginaga
      3PSM kaiinaga
      3PSF kaixinaga
      1PPL kaitinaga
      2PPL kaiginagãdo
      3PPL kaijinaga
      Presente /
      Futuro continuo negativo
      1PS kaichinadiga
      2PS kaiginadiga
      3PSM kaiinadiga
      3PSF kaixinadiga
      1PPL kaitinadiga
      2PPL kaiginadigãdo
      3PPL kaijinadiga
      Potencial imperfecto
      1PS kaichanao kaichaga
      2PS kaiganao kaigaga
      3PSM kaianao kaiaga
      3PSF kaixanao kaixaga
      1PPL kaitanao kaitaga
      2PPL kaiganao kaigagãdo
      3PPL kaijanao kaijaga
      Nominalizado
      3M kaibe
      3F kaibo
      3PLN kaibodu
      Nominalizado negativo
      3M kaibedi
      3F kaibodi
      3PLN kaibodudi
      Nominalizado continuo
      3M kaibine
      3F kaibino
      3PLN kaibinodu
      Nominalizado continuo caduco focalizado
      1PS (M) kaibinexacha
      1PS (F) kaibinoxacha
      2PS (M) kaibinexaga
      2PS (F) kaibinoxaga
      3PS (M) kaibinexa
      3PS (F) kaibinoxa
      1PP (M/F) kaibinoduxata
      2PP (M/F) kaibinoduxagãdo
      3PP (M/F) kaibinoduxaja
      Nominalizado continuo focalizado
      1PS (M) kaibinecha
      1PS (F) kaibinocha
      2PS (M) kaibinega
      2PS (F) kaibinoga
      3PS (M) kaibinea
      3PS (F) kaibinoxa
      1PP (M/F) kaibinoduta
      2PP (M/F) kaibinodugãdo
      3PP (M/F) kaibinoduja
      Nominalizado perfecto focalizado
      1PS (M) kaibejocha
      1PS (F) kaibojocha
      2PS (M) kaibejoga
      2PS (F) kaibojoga
      3PS (M) kaibejoa
      3PS (F) kaibojoxa
      1PP (M/F) kaibodujota
      2PP (M/F) kaibodujogãdo
      3PP (M/F) kaibodujoja
      var. d. kaecha.
      • Ejemplo pendiente.
    2. (ella) murió   v. kaixã   [kaixã] var. d. kaexa.
      • La mujer murió hace tiempo - Jixu ñaxu sayaxena kaixã. (Domitila Guacarapare)
    3. (ella) se está muriendo   v. kaixina   [kaixina]
      • Ella se está muriendo - Jixu ñaxu kaixina.
      Observaciones gramaticales: Kaixina '(ella) se está muriendo', sufija el morfema -x-: índice de tercera persona singular femenino y el morfema -in-: aspecto durativo.
    4. (ellos) murieron   v. kaeja   [kaeha] var. d. kaija.
      • En esa pelea todos murieron - Jiñu dajageana tiexa kaeja. (Martina Yavimay)

  1. Nominalizado
    1. el que muere   s. m. kaibe   [kaibe]
      • Esa mujer encontró a su esposo agonizando - Jixu ñaxu xemidi kaibinea jixeadi. (Samuel Joropa)
      • El chigüiro está muerto - Kaibeã yojo gwixe. (Domitila Guacarapare)
      Observaciones gramaticales: Kaibe 'el que muere' sufija el morfema de clase nominal animado -be: masculino singular.
    2. la que muere   s. f. kaibo   [kaibo]
      • Ese hombre encontró a su esposa agonizando - Yojo ũbe ẽxãxu kaibinoxa jixoadi. (Samuel Joropa)
      • El sapo (la rana) está muerto - Kaiboxã jixu uxu.
      Observaciones gramaticales: Kaibo 'la que muere' sufija el morfema de clase nominal animado -bo: femenino singular.
    3. los, las mueren   s. pl. kaibodu   [kaibodu]
      • Esas mujeres encontraron a sus esposos agonizando - Jĩtu ñatu temibadudi kaibinoduja jixoduadi. (Samuel Joropa)
      • Los perros están muertos - Kaibodujã jĩtu oli.
      Observaciones gramaticales: Kaibodu 'los, las que mueren', sufija el morfema de clase nominal animado -bodu: masculino o femenino plural.

  2. Adjetivado
    1. que muere (masculino)   adj. kaibine   [kaibine]
      • Ejemplo pendiente.
      Observaciones gramaticales: Kaibine 'que muere' sufija el morfema de clase nominal animado -be: masculino singular.
    2. que muere (femenino)   adj. kaibino   [kaibino]
      • Ejemplo pendiente.
      Observaciones gramaticales: Kaibino 'que muere' sufija el morfema de clase nominal animado -bo: femenino singular.
    3. que mueren (plural)   adj. kaibinodu   [kaibinodu]
      • Ejemplo pendiente.
      Observaciones gramaticales: Kaibinodu 'que mueren' sufija el morfema de clase nominal animado -bodu: masculino o femenino plural.