Equivalencias del español

	Equivalencia en sáliba	Categoría gramatical (es)
Duya	duya	s. m.
Morichito	Ñideñuje	s. m.
Orocué	urukwe	s. m.
Villavicencio	biɟaota	s. m.
abandonar	chome ĩxadia kome ĩxedigi jĩgiajaa' chomẽxa diaxa	v. v. c.
abejorro	moĩgodi jãse moĩgodu jãse	s. m. s. m. pl.
abertura	ajaxu	s. f.
abismo	sẽxẽ ama sẽxẽ amana kaẽxekwa tabixu tabixua tabixu gwaixu	s. m. s. pl. loc. adv.
ablandar	chãpegina ãpe ãpo ãpodu ãpe'aidi ãpe'aixu ãpe'aidu chãpega	v. s. m. s. f. s. pl. adj. v. c.
abochornar	duudãja duudodi duudoxu duudodu duudoena gwedijina duudanaja duudana duudãdi duudãxa	s. m. v. adj. loc. nom. v. c.
abofetear	yayada yaipe yaipo yaipadu yaipaidi yaipaixu yaipaidu podaga podagãgi	v. s. m. s. f. s. pl. adj. v. c.
abordar	badaga rodaga	v. v. c.
aborigen	depodoxodi gwaigoxo gwaiga	s. m. s. pl.
aborrecer	jedagãgi jedaga	v. v. c.
abortar	yulubinaxa yulubaxa	v. v. c.
aboyar	poada popode popodo popodu popaidi popaixu popaidu fepe podada	v. s. m. s. f. s. pl. adj. v. c.
abrazar	jaidaga jaidagãgi jaipage jaipogo jaipogodu jaipagaidi jaipagaixu jaipagaidu	v. s. m. s. f. s. pl. adj. v. c.
abrazo	jaya'ga	s. m.
abrigadero	ubadame	s. m.
abrigo	fajigoxoa	s. m.
abrir	kãĩdaga ajwa kãĩdada kãpade kãpado kãpadodu kãpadaidi kãpadaixu kãpadaidu aja seaga kañadojoã rãjagaja rãjaganadi rãjagãdi ajagojoa	v. loc. verb. s. m. s. f. s. pl. adj. v. c.
abrochar	jarrada	v. c.
absorber	ñoagaja ñojaxadanadi ñojadagana ñopagaidi ñopagaixu ñopagaidu yubaxada lubadaga	v. s. m. s. f. s. pl.
abstener	fiemada	v.
abuelastro, abuelastra	jãse da'gã'gu sĩgweduxa	s. m. s. m. pl.
abuelo, abuela	da'de chãse tãsebodu jaĩdina chãse da'debodu da'do da'dobodu da'dexa da'doxa	s. f. s. pl. s. m. s. f. pl. loc. verb.
acabar	gwaijagaañadi gwaipagame gwaipagamo gwaipagamodu judaga juaama juegamia jutema'di jupadage jupadago jupadagodu chĩxediã ĩxediã ĩxadagamina gwaigama gwaigamina gwaidaga	v. s. m. s. f. s. pl. v. c.
acalambrar	ubadagi ubadagina	v.
acalorar	duudodi duudoxu duudodu duudãja duudãdi duudãxa	v. adj.
acampar	chojaga kãdaja kãdadina	v.
acariciar	babadagãgi chõbãxadaga chichaya	v.
acarrear	diyofaxadaga	v.
acaso	joo'dajara	adv.
acatar	ona chĩxa'da ona tĩxadia'na'di oni jĩxididianadi	v.
accidente	jã'cha joxo	s. m.
acción	axwa­ga jãcha ĩã kelega	s. f.
aceite	õdete õdeto õdetota	loc. nom. s. m.
aceitoso, aceitosa	õde'a	adj.
aceptar	cheedaga fãdaga fãdagadi	v.
acercar	kedajaja kepodojo kepodoje kepodojodu yenexina kekwada yenexinana	v. s. m. s. f. s. pl.
acero	axi jirru	s. m.
acertar	gwi'ada	v.
achicar	chichaxejã'da gwiada	v.
achiote	dua mooñu mooñu nũguju onoto onoto nũguxu	s. m.
acidez	o'biaa'	s. f.
acidular	obie'a o'bi'e'aja	v.
aclarar	yea mo'ea yeebea yetamina joo'da yetama	v.
acné	pãjĩtĩ iya pajĩtia	s. m.
acoger	nojõdiina	v.
acogollar	õbeya	v.
acomodar	bee'daga bee'dagia bepe'daidi bepe'daixu bepe'daidu	v. adj.
acompañante	ĩã pa'ne'aixu ĩã pa'ne'aidi ĩã pa'ne'aidu	adj.
aconsejar	sõde'dadi	v.
acontecimiento	yajama'ga	s. m.
acordar	chome ĩxa chome ĩxea­ja chome ĩxadi jome ĩxodiãdi	v.
acortamiento	sõkwida'ga	s. m.
acosador, acosadora	fãĩpadaixu fãĩpadaidu fãĩpadaidi	adj.
acosar	fañada	v.
acostumbrar	bajaamaja jiña'da	v.
actual	jẽãmaana	adv.
acumulación	soada'ga	s. f.
acurrucar	dopege dopego dopegodu dopegaidi dopegaixu dopegaidu dodega doxeginaxa	s. m. s. f. s. pl. adj.
acusación	yia'gia	s. f.
acusar	yia'giada yipagaidi yipagaixu yipagaidu ũbamaiga	v. adj.
adecuado, adecuada	tayama	adj.
adelantar	pamemada pamemi'da	v.
adelante	pamẽda	adv.
además	muunajeta'	adv.
adentro	jona jobana	adv.
adeudar	eetaxa'da	v.
adiestrador, adiestradora	masoda'gaidi masoda'gaixu masoda'gaidu	adj.
adiestrar	māsodagãdi baamaja bajaamaxadajaa bapaame bapaamo bapaamodu masoda'gaidi masoda'gaixu masoda'gaidu	v. s. m. s. f. s. pl. adj.
adiós	gude'ã	interj.
adjudicar	ĩãda'gaja	v.
admirable	omo uba'ma'gaja'ri ĩxe	adj.
admiración	omo uba'ma'ga	s. f.
admirador, admiradora	omo uba'me omo uba'mo omo uba'modu	s. m. s. f. s. pl.
admirar	chomo uba'maja chomo uba'mi'aja'ɾi ĩta'gajaa' ĩta'gi'aja	v.
admisión	daichi'maxoa	s. f.
admitir	iche'dajaa'	v.
adobe	sajixu tejana adoe	s. m.
adolorido, adolorida	(yo) estoy adolorido duanãdi duanãxa dudodi dudoxu dudodu	v. s. m. s. f. s. pl.
adoptar	eetaja'ri	v.
adornar	bee'daga bepe'daidi bepe'daidu bepe'daixu bee'dagia	v. adj.
adorno	õde oba	s. m.
adquirir	imomoja	v.
adueñar	aixodimaja aixodiijaa	v.
adulterio	inegodi kaiginaxa	s. m.
adulto, adulta	sĩgwe sĩgo sĩgodu sĩgo sĩgo sĩgwe joxo sĩgoxana sĩgwechana oneai­xudi oneaidudi taipagame joxo	s. m./adj. s. f./adj. s. pl./adj. loc. adj. loc. verb. s. f. s. f. pl.
adversidad	eeboi'ga	s. f.
advertir	pamena teagaja	v.
afán	o'mo isee'ga	s. f.
afeitar	ajĩxẽ sejada'ga	v.
aferrar	tigada	v.
afiladura	fijidaga	s. f.
afilar	aja'tame aja'tamo aja'tamodu ajata'ga	adj. v.
aflojar	loloda bayagajaa	v.
afluente	achieto achito iyu	s. m. s. f.
africana	afrikana	s. f.
afuera	umina	adv.
agachar	yaipe yaipo yaipodu yayaja ubeda yayaja ubeda yaipe ubeda yaipo ubeda yaipodu	s. m. s. f. s. pl. v.
agalla	pahĩdi aya ayaba aya pahĩtu aya	s. f. s. s. pl.
agamí	panaka	s. m.
agarrar	noxadã ñajata tajado'o ĩxexebada ãdacha gwijadojãjãna bajamaja noadodoxu nojadagia ãdobe ãdobo ãdobodu chaegã nodadãxa nopae nopao nopaodu nodada	v. s. f. s. pl. s. m. v. c.
agitación	keliga	s. f.
agitador, agitadora	kelaidi kelaixu kelaidu	adj.
agosto	agoto	s. m.
agotar	gwayadaga juaada gwayagama juaama gwayagamina gwayagamiã ĩxediã gwaijagaañadi jutema'di chĩxediã gwaipagame jupadage gwaipagamo jupadago gwaipagamodu jupadagodu ĩxadagamina	v. s. m. s. f. s. pl.
agriar	obie'a o'bi'e'aja	v.
agricultor, agricultora	junaa dopiyaidi junaa dopiyaixu junaa dopiyaidu junaidi junaixu junaidu junaa gwapadaidi junaa gwapadaixu junaa gwapadaidu	adj.
agriera	õ'sa	s. f.
agrio, agria	sea seato seaxagato u'taito	adj. loc. verb.
agrupado, agrupada	ñee'dena	adj.
agrupar	ñededaga	v.
agua	kaito ka'a kaitona oxoo oxojo oxona	s. m. s. m. pl. loc. nom. s.
aguacate	agwakate	s. m.
aguacero	oxoo oxojo oxona oxoo seoa	s. m. loc. nom.
aguantar	ũbadaga axi tedaga ikwaa yajamina axade axadajaa' axado axadodu yadama yajama	v. s. m. s. f. s. pl. loc. verb.
aguardar	chĩsagaja chĩsaginaxa jĩsagina ĩsaginadida tĩsagajã ĩsage ĩsago ĩsagodu sogojodi juagãge	v. s. m. s. f. s. pl.
aguardiente	duxoito du'xo a'dena kelega duxoã	s. m. s. m. pl.
aguasal	yejo kaito	s. m.
agudo, aguda	fiji	adj.
aguijar	ñõdaga ñoadadi	v.
aguijón	ichuchujẽ	s. m.
águila	gabilan duabe tãdade daga'cha	s. m.
aguja	baludajẽ	s. f.
agujerear	chẽ'ãda	v.
agujero	gwaixu tabixu gwaixu gwaixu kelecha	s. m. loc. nom. loc. verb.
agujón	yoiga uma	s. m.
agusanar	juunogaja juuno yajoadi juunoge juunogo juunogodu	v. s. m. s. f. s. pl.
agu­jero	ajaxu	s. m.
agüero	tea'ga	s. m.
ahí	yenono yeje yejeje yejetodo yenodara yeno'ra yenoje yeme ĩsãã jĩdonojo jãdije ĩxa yetodo achime achiedaje axodaje ago'o yenõga yenoo' yetodora yeno gwe'da	adv. loc. adv.
ahielar	dide'aja	v.
ahijar	nẽẽ noãdaja	v.
ahogar	sõjõbe sõjõbo sõjõbodu sõjõã sõjõã õã sõjõxã	v. s. m. s. f. s. pl.
ahondar	ta'bi'daja	v.
ahora	jẽẽ jẽẽgwa omejã jĩxa jẽẽ ĩxaduna jẽẽma jẽẽmajẽ paxo jẽẽmajẽ	adv. loc. adv.
ahorcar	chõkwa aletaja õkwa aletagi'aja	v.
ahorrar	be'eja be'eja palata be'egadi bedega bejegaxa	v.
ahuecar	rãjagaja rãjaganadi rãjagãdi	v.
ahumar	jubagaja omejagã iyaja iya iamina ipudi ipuxu ipudu ipadaidi ipadaixu ipadaidu iniaja pajĩdi	v. s. m. s. f. s. pl. adj.
ahuyamal	ayeipu	s. m.
aire	ĩgua gua guba	s. m. s.
aislamiento	jejegia	s. m.
aislar	jeje'aja jeje'iajaa' jejebie jejebio jejebiodu gwajadaja	v. s. m. s. f. s. pl.
ajado, ajada	jipudi	adj.
ají	tarre tarrejwã tarrejo tarreto tarrete obite tarre tarrera tarrena	s. m. s. f. loc. nom.
ajustar	tigadaxa'daja	v.
ajuste	tigadaxa'da	s. m.
ala	jarruba jarrubai	s. m. s. pl.
alabar	bae tea'gaja	v.
alacrán	ĩdasaka	s. m.
alambre	alãbrãkwa	s. m.
alargar	ñokwidagi'a ñokwidaga	v.
alba	yeamina tãdojo'e	s. m.
albahaca	albaka	s. f.
albergar	omadaxa'daja	v.
alcalde	kalikojẽ	s. m.
alcancía	kato kaja kaja'mo kajonimo	s. f. s. m.
alcanzar	taijamadixa tayami'aja taipama'ge taipama'go taipama'godu fãjãdamaja	v. s. m. s. f. s. pl.
alcaraván	telufe telutelu	s. m.
alcoba	jeixu	s. f.
alcornoco	tũpañu	s. m.
aldea	ituxu	s. f.
aledaño, aledaña	jekwanaa'da ĩxe	adj.
alegato	ñape'ga	s. m.
alegrar	chõbeaja õbea õbeãdi õbeãxu õbeãdu omo seeta'gãdi omo seetaˀge omo seetaˀgo omo seeta'godu sebi ajãxa	v. s. m. s. f. s. pl. adj.
alegría	omobayo seetaga	s. f.
alentar	baidãga bai'magẽda bayamaxada bayamo bae bãbe bae bãbo bae bãbodu	v. s. m. s. f. s. pl.
alerta	jube'gaxa ĩxa	adj.
aleta	inepa ixojo	s. f.
aletear	gwejaa'	v.
alfarero, alfarera	bapiaixu bapiaidu	adj.
alferez	alfere	s.
algarrobo	gwechu nũgu agarroi	s. m.
algo	bo'a sechi tabi fajode	pron. indef.
algodón	põjõnoyu põjõno põja põjõ nũgu põjõyu põjwaju põjãyu	s. m. s. f. s.
alguien	joo'di	pron. indef.
algún, alguno, alguna	jotana jotobobena jotobodubena jitenebena jitechebena jitedebena jitejwãbena jitexũbena jiteyubena jitetobena jiteñúbena jitetabena jiteñabena jiteñubena jõdi jitejãbena jitekwabena jitekwebena jitejẽbena jitebobena jitemabena jitemebena jitenobena jitexobena jitexẽbena jitemébena jitechubena jitetebena jitepubena jitemobena jiteebena jitebena	adj.
alimentar	chikweda chikwedãdi ella alimenta a otra ikwede ikwedo ikwedodu	v. v. c.
alimento	ikwaxoa iko'oa ikwaa jikwaa tikwaga	s. m. s. m. pl.
alisar	jõĩtaja	v.
aliviar	bayamaja bayamo baidãga bai'magẽda bae bãbe bae bãbo bae bãbodu	v. s. m. s. f. s. pl.
aljibe	taixu taixua taixuama gwaixu tabixu gwaixu gwaixu kelecha	s. m. s. m. pl. loc. nom. loc. verb.
allá	jĩdana jĩdanada jĩda yeje jĩdonojo	adv.
allí	yeno yejeje yena yenana yetodora yejetodo yeje yenono	adv. loc. adv.
almacenar	soxadamã socha'tã sojodana muna'daja sodaga	v.
almidón	depo depona depota	loc. nom. s. m.
almohada	iyu utadaga sudache iyu tada'gaxoa	s. f.
almuerzo	bae paxoxo ikwaa	s. m.
alpargate	pargateja pargatapa	s. m. s. m. pl.
altitud	otoonaa'	s. f.
alto, alta	ñokobe ñõkobo ñõkobodu ñokwi ñokwijã ñokwikwa ñokwikwe ñokwĩjẽ ñokwine ñokwiche ñokwibo ñokwima ñokwime ñokwino ñokwixo ñokwĩxẽ ñokwide ñokwie ñokwimé ñokwichu ñokwĩjwã ñokwite ñokwipu ñokwimo ñokwixũ ñokwiyu ñokwito ñokwiñú ñokwita ñokwiña otona mumẽda	s. m./adj. s. f./adj. s. pl./adj. adj. adv.
alumbrar	texadage texadago texadagodu sidada sipade sipado sipadodu yedega yepege yepego yepegodu badagina bapogo bapogodu imegaa'ja texadagadi	v. s. m. s. f. s. pl.
alumno, alumna	yekabe yekabo yekabodu yekadagaidi yekadagaixu yekadagaidu	s. m. s. f. s. pl. adj.
amaestrar	yeka'daja	v.
amamantar	chaña chaña dagãdi tañe daxadanadi chañe daxadi	v.
amanecer	yeamina yea mo'ea yeebea yetamina yepãchodi yedamaga yeemoe'gẽ'dara	v. loc. adv.
amansador, amansadora	masoda'gaidi masoda'gaixu masoda'gaidu	adj.
amansar	bajaamaxadajaa baamaja bapaame bapaamo bapaamodu māsodagãdi masoda'gaidi masoda'gaixu masoda'gaidu	v. s. m. s. f. s. pl. adj.
amante	chianego	s. m.
amañar	māsodagãdi baamaja bajaamaxadajaa bapaame bapaamo bapaamodu	v. s. m. s. f. s. pl.
amaño	badaamaa bajaama'ga	adj.
amar	chõbẽgaja	v.
amargo, amarga	di'di	adj.
amarillo, amarilla	duba dubo duba jẽxoe dubate chĩxa duba jĩxoea eeba amalijã amalikwa amalikwe amalijẽ amaline amaliche amalibo amalima amalime amalino amalixo amalixẽ amalide amalie amalimé amalichu amalijwã amalite amalipu amalimo amalixũ amaliyu amalito amaliñú amalita amaliña amaliñu amãri jĩxoea amali	adj. loc. verb.
amarrar	gwĩãdaja gwĩpada'ge gwĩpada'go gwĩpada'godu gwĩãdaga gwĩpade gwĩpada'gaidi gwĩpada'gaixu gwĩpada'gaidu chayã chaegã chaideabadi chaipe'ge chaipe'go chaipe'godu aletage aletago aletagodu jejediãdi yoaja gwĩdada gwĩdadaga gwĩxada gwĩãdãdi gwiãdaxa gwĩãdago gwĩxadaxa	v. s. m. s. f. s. pl. adj.
ambos, ambas	tiyi'du tibenatada ti'boenada	loc. adv. adj.
amenaza	oa'daga	s. f.
amenazar	o'ba'daja	v.
amero	yomo oxo	s.
amígdala	chiña yomo jiñã yomo	s. f.
amigo	teme	s.
amo	taixodi taixoxu taixodu aixodijaa	s. m. s. f. s. loc. verb.
amonestar	sõde'daja	v.
amontonar	soxadamã socha'tã muna'daja sodaga sojodana	v.
amorochar	sãdãdi sãjãdi	v.
ampolla	latuga	s. f.
anaconda	dopa tãdodi dopa	s. f.
anaranjado, anaranjada	duba dubo duba jẽxoe dubate chĩxa duba jĩxoea eeba	adj. loc. verb.
anca	sapo xĩxoxo	s. f.
ancho, ancha	boibe	adj.
ancianidad	sĩgwe'a	s. f.
anciano, anciana	sĩgwe sĩgo sĩgodu sĩgo sĩgo sĩgwe joxo taipagame joxo oneai­xudi oneaidudi sĩgoxana sĩgwechana	adj. loc. adj. loc. nom. loc. verb.
andar	guxame gupe gupo gupodu jĩdaxaĩna guda guxina gupiaidi gupiaixu gupiaidu	v. s. m. s. f. s. pl.
anegar	oxee'maja	v.
anémico, anémica	fwapodia fapoxu fapodu fapodi	s. m. s. f. s. pl.
angosto, angosta	ichajẽ ichajãjẽ ichakwajẽ ichakwejẽ ichanejẽ ichachejẽ ichabojẽ ichamajẽ ichamejẽ ichanojẽ ichaxojẽ ichaxẽjẽ ichadejẽ ichaejẽ ichaméjẽ ichachujẽ ichajwãjẽ ichatejẽ ichapujẽ ichamojẽ ichaxũjẽ ichayujẽ ichatojẽ ichatajẽ ichañajẽ ichate ichañujẽ isajẽa	adj. loc. verb.
anillo	su'tipu su'tipua	s. m. s. m. pl.
animal	omaidi omaidu juno'du kaponai'du kanakanali	s. m. s. m. pl. s. pl.
ano	juxu	s. m.
anoche	ãchiena tãdaje ãchena	adv.
anteayer	ãxe pamenaxa	adv.
anteojos	ãtijo	s. m. pl.
antepasado	sĩgwe'dixa sĩgwe'xuxa sĩgwe'duxa jãseba'dixa jãseba'xuxa jãseba'duxa	s. m. s. f. s. pl.
anterior	pameeda ĩxa	adj.
anteriormente	majiixa ñokwadimaaxana ñokwadianara sayaaxa	adv.
antes	achira ti'i saya pamenaxa	adv.
antiguamente	saya	adv.
antiguo, antigua	saya sayagodi sayaguxu sayagudu	adj. s. m. s. f. s. pl.
antigüedad	saya ye'be	s. f.
anual	guba'efa'ga	adj.
anudar	sekwete kelecha	v.
anular	paxo yemogade	s. m.
anuncio	tea'ga	s. m.
año	jõkoge guajeã guaje jõdi guajena	loc. nom. s. m.
anzuelo	jupajẽ jupana	loc. nom. s. m.
apaciguar	bayaxa'daja ñageeaja bayaxadãdi bayaxadãxu bayaxadãdu	v.
apagar	nodaja osa iyea	v.
aparear	kwañaja	v.
aparecer	joamadinasa	v.
apariencia	o'baa	s. f.
apartar	gwajanaxa bejaginaadi	v.
aparte	ũjãĩna	adv.
apegar	bajaaja	v.
apellido	jãsega sega	s. m.
apenas	õdegajera	adv.
apetito	ikwaa õbã'ja	s. m.
apetitoso, apetitosa	omaaxa ikwaa õbãxoa	loc. adj. adj.
apilón	papilõ	s. m.
aplanar	sea axa'daja see'eja	v.
aplastar	dodega	v.
aplaudir	chumoo rayaja	v.
aplauso	chumoo rayi'ga	s. m.
aplicar	panaja panigi'aja	v.
apodo	jone' aija umacha	s. m.
aporrear	porria porridi porrixu porridu	v.
apostar	potajina	v.
apoyar	seadagaa	v.
aprender	yekadaga yekadagaidi yekadagaixu yekadagaidu yekabe yekabo yekabodu	v. adj. s. m. s. f. s. pl.
aprendiz	yekabe yekabo yekabodu yekadagaidi yekadagaixu yekadagaidu	s. m. s. f. s. pl. adj.
apretado, apretada	alega boa'ga	adj.
apretador	ñoñojẽna	s.
apretar	yiagaja no'odote ro'odoa tigada tĩgadi'a ro'odoteã	v.
apretón	tigadaxa'da'ga umoo tigadaxadaga	s. m.
aprisionar	jarraja jarrige jarrigo jarrigodu	v. s. m. s. f. s. pl.
apropiado, apropiada	u'ba'na	adj.
apropiarse	ĩãgi'aja	v.
aproximadamente	muna xoena'dara	adv.
aproximar	yene'daja	v.
apuntar	o'ba'daja	v.
apuñalar	seadaga	v.
aquel, aquella	yojo jixu jixuda jixugidara jixudida jixudi jixudita jĩtu jĩtutu ji- jĩjã jikwa jikwe jĩjẽ jine jiche yobo jima yeme jino jixo jĩxẽ yode jie yemé jichu yõjwã jite jipu jimo jĩxũ jiyu yoto jiñú yota jiña jiñu	pron. dem.
aquí	pena penana pejetodo peme pajo pajii' peje pejeje	adv. loc. adv.
araguato	yupe	s. m.
araña	eega eyagaya eaga	s. f. loc. nom.
arañar	tõbãdaja tõpade tõpado tõpadodu tõpadaidi tõpadaixu tõpadaidu	v. s. m. s. f. s. pl. adj.
arar	saji soãdaja	v.
árbol	nũgu nũguyu nũgujẽ nũgwejẽ'na nũgujuxa nũguna nũguta nũgupẽ nõgwete nũgu ĩxẽxẽ nũgu ĩxẽ nũgo oxo nũgo oxoche rãpodo nũgu jaibana nũgu anojwãñã nũgu pukwa	s. m. loc. nom.
árbol de aceite	gwepojo gwepo a'de asete gwepo mixe gwepo nũgu mixeñu gwepo	s. m. s. f.
arbusto	nũgupẽ'ãrata nõguyu	s. m. s. m. pl.
arcilla	kedali	s. f.
arco	yipaa' yipai yipo'orã	s. m. s. m. pl.
arco iris	fainodi onono yakwi yalibali jaano	s. m.
arder	dile'aja leleaja	v.
ardiente	dilea lelea	adj.
ardilla	tai'ne	s. f.
ardor	dilea'ga	s. m.
arena	mesesajẽ mesesajĩjwã	s. f.
arenca	menoli	s. f.
arenilla	ubaya	s. f.
arepa (esp)	sãpa'e sãpa'i yupi ixoxo sãpa’e burrujité sãpa’e ñõdi yomo sãpa’e boleloa sãpa’e kwãdite sãpa’e leiga sãpa’e arepa kachapa sãpa’e	s. f. s. f. pl.
arete	sasite sasiyu	s. m. s. m. pl.
aridez	sẽxẽ ĩã iya	s. f.
árido, árida	iyaxẽ iya (2)	adj.
arma	puduba armara	s. m. s. m. pl.
armar	juetapuo	v.
aro	poxupu silipu obipu	s. m. loc. nom.
aromático, aromática	õde omegapu õde omego õde omega õde omegoe	adj.
arpón	fainẽjẽ fainejẽa	s. m. s. m. pl.
arrancar	kãĩdaga kãĩtaga kãĩjaga kaĩpage kaĩpago kaĩpagodu yobagaja yoba'giaja bayagaja gwide	v. s. m. s. f. s. pl.
arranque	chaya'gajaa' yoba'gaa'	s. m.
arrastrar	deaja deigi'aja gwea	v.
arreador, arreadora	jaipagaidi jaipagaixu jaipagaidu	adj.
arrear	jayagaja	v.
arrebatar	deaja depiaidi depiaixu depiaidu	v. adj.
arreglar	bee'daga bee'dagia bepe'daidi bepe'daixu bepe'daidu	v. adj.
arrendajo	rẽdajojẽ	s. m.
arrepentir	fie'maja panadami'aja	v.
arriba	mumẽda otoona inãda inage inago inagodu munãda inagaxẽ muna iyu muna munãda ĩxa	adv. loc. adv. s. m. s. f. s. pl. loc. verb.
arrimar	subamaja keedaja kexadaja	v.
arrinconar	ñoanada'gaja	v.
arrodillarse	ñõja ñõda tedega ñõjoina tedega ñõja ñõda tepege ñõja ñõda teegaja	v.
arrojar	i'yaja teaja fiãdaja	v.
arropar	muãja	v.
arroyo	achieto achito iyu achito achea achetojẽ achitona achito oxe	loc. nom. s. m. s.
arroz	alasaya alosa alosaxa alosa kwãdijwã arosaita arosayu	s. m. s. f. loc. nom.
arruga	lĩgo	s. f.
arrugado, arrugada	lĩgodi lĩguxu lĩgodu lĩge jipudi lĩgo jĩjẽ	adj.
arrugar	lĩga lĩgajẽ lĩge lĩgo lĩgodu lĩtaja	adj. v. s. m. s. f. s. pl.
arruinar	ubaamaxa'daja	v.
arteria	tayabo	s. f.
artesa	chode batede batedena batede	loc. nom. s. f.
artesanía	tesania	s. f.
artesano, artesana	bapiaidi bapiaidu bapiaixu	s. m. s. f. s. pl.
articulación	sodagame	s. f.
aruco	sukube jamukube arrukube	s. s. m.
arveja	albeja	s. f.
asalto	dakwe'gaa'	s. m.
ascender	ĩxadama kwĩxadama chĩxadama jĩxadaño jĩxadaminaadara	v. loc. verb.
ascensión	nie'ba'ma'gaa'	s. f.
asco	yekaa'gaa'	s. m.
asear	ãjĩbaxa'daja ãjĩbaxa'dagama	v.
aseo	ãjĩbaxa'da'gaa'	s. m.
aserradora	sañadajaa'	s. f.
aserrar	sañadaja	v.
aserrín	iseejõ	s. m.
asesinar	dadaga daxãxa dadagãdi dapee dapeo dapeodu	v. s. m. s. f. s. pl.
asesinato	dajea	s. m.
asesino, asesina	dapiaidi dapiaixu dapiaidu	adj.
así	ñe'e mai'nana manaa ĩxã ĩxo'a	adv. loc. verb.
asiento	dulaite jĩgojote yakote bãkoide dulaitea basomo ama'a jĩgajoa bãkoe	adj. s. m. s. pl.
asignar	gwajadaja	v.
asir	ñie'ja	v.
asistencia	gubiga	s. f.
asistente	eya'gaidi eya'gaixu eya'gaidu	s. m. s. f. s. pl.
asistir	eyagaja boaxa'diaja bae kelejiãdi guda gua eyaga	v.
asma	ĩguba sõkwija'ri	s. f.
asolear	didiga didagina didigaga diodi	v.
asomar	yijana mũdami	v.
asombrado, asombrada	ĩta'gi'e ĩta'gi'o ĩta'gi'odu	adj.
asombro	omo uba'ma'ga	s. m.
áspero, áspera	sekwega juluba adega	adj.
aspirar	ĩguba noãdaja juagaja jupage jupago jupagodu judaga judagina jujaga'gaa'	v. s. m. s. f. s. pl.
astro	joxote bejo sipodi	s. m. s.
astuto, astuta	dinabe dinabo bepe'ge bepe'go bepe'godu chĩpa ĩxodi dinabadu	loc. verb. s. m. s. f. s. pl.
asunto	u'bo ñẽẽ'ba'na	s. m.
asustar	todia toxiã tobixadaja topie topieo topieodu saxatee saxateo saxateodu soxatea soxada soxata tojiã	v. s. m. s. f. s. pl.
atacar	bañadaja muna ũpaminãja feñadaja	v.
atajar	chayã chaegã chaideabadi chaipe'ge chaipe'go chaipe'godu	v. s. m. s. f. s. pl.
ataque	taipabe taipabo taipabodu tayajã	s. s. m. s. f. s. pl.
atar	gwĩãdaja gwĩpada'ge gwĩpada'go gwĩpada'godu gwĩpade gwipada'gaidi gwipada'gaixu gwipada'gaidu chayã chaideabadi chaipe'ge chaipe'go chaipe'godu aletago yoaja chaegã aletage aletagodu jejediãdi	v. s. m. s. f. s. pl. adj.
atardecer	tãdena ina fainaxoena fainatina tãdenaja fainada faina	s. m. s. v.
atarraya	tarraya mayaya maya	s. f. s. f. pl.
atasajar	salu kelecha	v.
atascar	yubaja yubee'aja	v.
atención	ĩsagadi ĩsagaxu ĩsagadu ĩsaga	s. f. s. m. s. pl.
atender	juega jubanaxadi	v.
aterrizar	yobajaa'	v.
aterrorizar	todia toxijada toxiã tobixadaja topie topieo topieodu soxataja saxatee saxateo saxateodu	v. s. m. s. f. s. pl.
atontado	chome chĩjadadiã	adj.
atorar	gwĩ'ãjaxa	v.
atrancar	roigi'aja roigajaja suboja suajã gwĩãjaxa robadagajo	v. adj.
atrás	jekana amanãda joxo amanãda eka amana	loc. adv. adv.
atravesar	ataa atada ata'daja ataxia yepage yepago yepagodu yepagine maana yayagiaja yadagia bodoginana	v. s. m. s. f. s. pl. loc. nom.
atropellar	seladiãxa	v.
aullar	seda sedaga sedina seinara sedagãxa seate'e seitedi'ta sepee sepine sepeo sepeodu	v. s. m. s. f. s. pl.
aumentar	põxa põega põjeanaxadi põpadabe põegadi põegaxu põegadu sĩgwebine yojo nẽẽ ñokwi nayu nõgu taimana taimagãda gotoma	v. s. m. s. f. s. pl.
aurora	yene sipuxu gwibe sipuxu joxote sajemina	s. f.
ausente	ĩxadi	adj.
auténtico, auténtica	õchodi õchoxu õchodu	adj.
autor, autora	sapobaidi sapobaixu sapobaidu	s. m. s. f. s. pl.
auxiliar	eyagaja boaxa'diajaa' bae kelejiãdi eyaga	v.
auxilio	gubiga	s. m.
avance	pamẽda gubega	s. m.
avanzar	gwemegwã pameeda gubaja	v.
avaricia	sudabe ta'be'ga	s. f.
avaro, avara	tabego jikabe'e jikabe'o jikabe'adu sudabe'e sudabe'o sudabe'odu	adj. s. m. s. f. s. pl.
ave	ñĩde	s. f. s. f. pl.
avena	abena	s. f.
aventar	jidama jiamaja jipame jipamo jipamodu jiama	v. s. f. s. pl.
avergonzar	da'a jĩñã'gadia da'a jĩpã'gedia da'a jĩñã'giaja	v.
averiguar	chakokaĩja	v.
avión	jĩõsojo abiõ	s. m.
avisar	teagaja tekwagigãjado	v.
avispa	pãjõ pãjõõ pãju jĩjoxu pãjõ jãjẽ sĩpiga mekeo	s. f. s.
avispado, avispada	pãñee	adj.
avispero	pãjõ jiñapa pãjõ jaba pãjõ jãjẽ pãjõ jĩjuxu	s. m. pl. loc. nom. s.
avispón	pãjube chĩchi	s. m.
ay	age'e ago'o	interj.
ayer	ãxe	adv.
ayuda	gubiga	s. f.
ayudar	eyagaja eyaga bae kelejiãdi boaxa'diaja	v.
ayunar	jãcha ikwadia sañagina	v.
azotar	yadagãdi yadagãxa	v.
azúcar	asukalajwã moĩga moĩgana	s. m. loc. nom.
azucarado, azucarada	õdi asukalajwã õdiyu õdixẽ asukalayu	adj.
azul	nochidi nochixu nochidu nochi nochite nochiyu nochia	adj. s. m. s. f. s. pl.
azulejo	chupui bibisi chupuijẽ	s. m. s.
baba (esp)	kayubi kayubi riña taka	s. f. s. m.
babaza	jaba taka	s. f.
babilla	kayubi kayubi riña	s. f.
babosa	taka	s. f.
baboso	takaga	s. m.
baboso, babosa	takage takago takagodu takageã	adj. v.
bachaco	soĩdidi	s. m.
badea	pachano pachuju makula	s. f. s. m. s.
bagre	se'ba	s. m.
bailador, bailadora	rĩpiaidi rĩpiaixu rĩpiaidu	adj.
bailar	rĩda rĩdina rĩa rĩpe rĩpine rĩpo rĩpodu rĩpiaidi rĩpiaixu rĩpiaidu	v. s. m. s. f. s. pl. adj. v. c.
bailarín, bailarina	rĩpiaidi rĩpiaixu rĩpiaidu	adj.
baile	riña riñana riñe ketadia riña keleja botutumo riña sã pakwal rĩpine riña yupe jupamo riña paka riña mula riña riña tooya riña ubi riña furruko pikia riña makachula riña dopa riña kayui riña ikuli riña chau riña gwaladi riña	s. m. loc. adv. loc. verb. s.
bajar	mechianidiga mechie mechio ẽnsebatã tũjana mechiaxa mechinodu xẽsaa mechia	v. loc. verb. s. m. s. f. s. pl.
bajo	fãjã fãjãpa sããba ubena yenenajẽ	s. m. s. m. pl. adv.
bajo, baja	sõkwida sõkobe sõkobo sõkobodu sõkwiaidi sõkwiaixu sõkwiaidu mipage mipago mipagodu	s. m. v. s. f. s. pl. adj.
bala	balakwe bala	s. f. s. f. pl.
balaca	diademapu diadema diademajẽ	s. f. s. f. pl.
balanza	pesajaxoa	s. f.
balay	yakadi yakadiu	s. m. s. m. pl.
balde	bademo badepu	s. m.
balón	baloju	s. m.
balsa (esp)	balsa	s. f.
balso	gwanojo	s. m.
banano	kãbule gwaigojo kãbule koteño kãbule mãsanioja kãbule kãbuleche titiare morache sõkwiba patuna duo dea patuna duo dea jikwetena nochiche topochoche nochi morañu gwaiga molao mãsania masaniñu titiareche	s. m. s.
banca	bãkoide yakota jĩgojote jĩgajoa dulaite dulaitea bãkoe	s. f. s. f. pl.
banco	dulaitea jĩgojote yakota dulaite bãkoide jĩgajoa axode bãkoe bãkode kãde axode	s. m. s. m. pl. loc. nom.
bandear	baitejã baitebe baitebo baitebodu baitea	v. s. m. s. f. s. pl.
bandeoso, bandeosa	baitea baitejo	adj.
bandera	bãdela	s. f.
bañar	chibia chibiga ichibadi ibie ibio ibiodu ãjĩbaxa'da'ga'maja	v. s. m. s. f. s. pl. v. c.
baño	ibiaga	s. m.
barato, barata	sechi omage sechi omago sechi omagodu sechi omega	s. m. s. f. s. pl.
barba	chajĩxē chãjĩxẽa ajĩxē	s. m. s. m. pl.
barbacoano, barbacoa	barbakoa'ge	s.
barbado, barbada	ajĩxẽ ajĩxẽãdu	s. m. s. m. pl.
barbasco	texu	s. m.
barbilla	chajãchu chajãchua ta'do chajãchute chajãchume	s. s. m. s. pl.
barbillá	jĩda jĩdaba	s.
barbudo, barbuda	ajĩxee ajĩxeo ajĩxodu	s. m. s. f. s. pl.
barca	gwechunuga gwechu gwechuju	s. f. s. f. pl. s.
barra	nõgwejẽ	s. f.
barranco	kaĩxekwa kaĩxekwa kuana	s. m.
barrancón	kaĩxẽkwa	s. m.
barrendero, barrendera	fepadaidi fepadaixu fepadaidu	adj.
barrenear	barreniojo	v.
barrer	seadaja fedada feada fetada fepade fepado fepadodu fepadaidi fepadaixu fepadaidu	v. s. m. adj. v. c.
barriga	teeche teechea teechejẽ teechepea teechena fikwajara	s. f. s. f. pl. adj. loc. adv. loc. verb.
barril	barri'mo	s. m.
barro	sajixu sajixube sajite pajĩtia pãjĩtĩ iya sajixuna	s. m. loc. nom. s.
base	nũgu chako chakona	loc. nom. s. f.
bastante	jobe jobebadu axi paxo yatexena jõkomega paxo ĩxamadi jobe jõgwina jobebena jobejẽ jĩxo	adv. adj. loc. adj. loc. verb.
bastón	nũgwejẽ batõja nũgwe nũgwena nũgwejẽna	s. m. s. f. s. f. pl. loc. adv.
basura	sũacha fwãxaya	s. f.
basurero	añue	s. m.
batata	eecheja eeche eecheno	s. f. s. f. pl.
batea	chode batede batedena batede	loc. nom. s. f.
batería	pilate	s. f.
batir	mujãdana mujododi mujodoxu mujododu gwedada gwedadina	v. s. m. s. f. s. pl.
baúl	balẽxẽ	s. m.
bebedor, bebedora	õgwiyaidi õgwiyaixu õgwiyaidu	adj.
beber	toxadi õgwe õgodu õgwa chõgwa chõgwina xõgwa toxibiadudi õgwiyaidi õgwiyaixu õgwiyaidu jobe jõgwina õgʷo	v. s. m. s. f. s. pl. adj. loc. verb.
bebida	õgwiya	s. f.
becerro	beserru ichaje beserro	s. m.
bejuco	poxuxu poxu makula poxu gwepo ĩxexe lopa'no liñu'no akala itebo	s. m. s. m. pl. s.
bejuquillo	tabu ũmokota	s. m.
belleza	õde obaa'	s. f.
besar	yuaga yudagina yenejede yujagina otoda yujagina yudaga yujagina yudagãdi yupage yupago yupodu	v. s. m. s. f. s. pl.
bestia	efe ujataya	s. f. s. m.
biche	boa ãpaja ñõdi ñõdiua ñõdijẽ ajimo paa boache	adj.
bicho	omaidi omaidu juno'du kaponai'du kanakanali	s. m. s. m. pl.
bicicleta	sikla siklajẽ	s. f. s.
bien	õdegadu õde õdega õdegoto õdee boa'ga õdi Jixadiã õdee sĩgwedage õdegadi õdegajã õdegakwa õdegakwe õdegajẽ õdegane õdegache õdegabo õdegama õdegame õdegano õdegaxo õdegade õdegae õdegamé õdegachu õdegajwã õdegate õdegapu õdegamo õdegaxũ õdegayu õdegañú õdegata õdegaña baechana bae xĩxa baijonadijã baibe baibo baibodu baixu bayo bainadi õdege õdego	adj. adv. loc. verb. loc. adj. v. s. m. s. f. s. pl.
bienes	ĩãga	s. m. pl.
bienestar	õde ĩxajaa'	s. m.
bienvenida	bae koma õde eeta'gaa'	s. f.
bienvenido, bienvenida	bae koma õde eeta'gaa'	s. f.
bigote	chãjĩxẽa ajĩxē chajĩxẽ	s. m. s. m. pl.
bija	kãchĩbo	s. f.
bilis	tilisia	s. f.
billetera	biyeteraba	s. f.
bisnietos, bisnietas	ĩãsemooxa	s. pl.
bizco, bizca	rea ĩte rea ĩto rea ĩtodu paxute ĩte paxu reoo bikojẽ	adj.
blanco, blanca	depodi depuxu depañu depodoxo dea deajã deakwa deakwe deãjẽ deane deache deabo deama deame deano deaxo deãxẽ deade deae deamé deachu deãjwã deate deapu deamo deãxũ deayu deato deañú deata deaña deajẽ deãjara dea jẽjoea depee depeo depedu dedega	adj. s. m. loc. adj. s. f. s. pl.
blando, blanda	ãpa ãpane ãpache ãpade ãpae ãpayu ãpato ãpañú ãpata ãpaña ãpajã ãpakwa ãpakwe ãpabo ãpama ãpame ãpano ãpaxo ãpamé ãpachu ãpate ãpapu ãpamo ãpajẽ ãpajwã ãpaxũ ãpaxẽ	adj.
blusa	omotote omotatea	s. f. s. f. pl.
boa (esp)	tununa tununa dopa	s. f.
boca	chaja aja ajabana aja'ba ajaxu yojo aja chaja sudo omegaja omaidi aja do'do aja basomo ajamo ubeda mumẽda	s. f. s. pl. s. loc. nom. loc. adv.
bocacalle	maana aja	s. f.
bocho	maliko	s. m.
bochorno	duudoena gwedijina duudanaja duudana duuãdi duuãxa duudãja duudodi duudoxu duudodu	loc. nom. s. m. v. adj.
bocio	koto ĩxo	s. m.
bocón	õbã gwerroli	s. s. m.
bocona	õbã gwerroli	s. f.
bofe	boje'mo	s. m.
bola	obiteo	s. f.
bolsa	bolsa'mo	s. f.
bolsillo	duuduxa	s. m.
bolso (esp)	bolso	s. m.
bonanza	ña'gajaa'	s. f.
bongo	gwechu gwechuju gwechunuga	s. m. s. pl.
bonito, bonita	baipodi baipoxu baipoxujẽ baipañu bayane bayache bayame bayade bayae bayãjwã bayãxũ bayayu bayato bayañú bayata bayaña baipodijẽ bayajã bayakwa bayakwe bayãjẽ bayabo bayama bayano bayaxo bayãxẽ bayamé bayachu bayate bayapu bayamo baya	adj.
bordar	bopaja bodajaa'	v.
borde	ãxẽxẽkwa kutukwa	s. m.
bordón	ojoyoiba	s. m.
boro	komãdagirre	s. m.
borona	isãjwã sajijwã	s. f.
borrachera	ẽbodia ẽbodidia	s. f.
borracho, borracha	ẽbodi ẽboxu ẽbodu	s. m./adj. s. f./adj. s. pl./adj.
borrar	ãjẽ'ãja	v.
borugo	pume	s. m.
bosta	jite	s. f.
bostezar	chaja sedagina	v.
bota	botaja	s. f.
botar (se)	rexana repe repo repodu repaidi repaixu repaidu chibaja iina tiã chiãna bedaga	v. s. m. s. f. s. pl. adj. v. c.
botella	botea boteaju	s. f.
botija	pĩpina	s. f.
botijo	pĩpina	s. m.
botón	butunite butĩnte	s. m.
bototo	kaipuliyu abojo	s. m.
botuto	bututuna bututumo bututupu bututumo ñaxu	s. m. s. m. pl. loc. nom.
bóveda celeste	muma sẽxẽ muma sẽxeda	loc. nom. s. f.
bozal	busalipu	s. m.
bozo	chajĩxē chãjĩxẽa	s. m. s. m. pl.
bramar	e'xa paka ĩã ea'jaa'	v. loc. verb.
branquia	iña gua ĩxamo	s. f.
brasa	iñaña iña ĩñate	s. f. s. m.
bravo, brava	ñajea ñape'o ñape'odu kwiña paĩxadigi du'a ñadea ñape'e ñadagãxa	adj. s. m. s. f. s. pl. loc. adj. v.
bravura	ñajeñaa'	s. f.
brazada	brasadaxoena	s. m.
brazo	chixoxo chixo ixoxo chixoxo chako sapo xĩxoxo do'do ixoxo acheto ixoxo chumotixu brasojẽ a'guxu oxe ajagami	s. s. pl. loc. nom.
brevedad	sõkwia	s. f.
brillante	yeato yeajẽ yea yea jẽjoea	adj. loc. adj.
brillar	yeepu'aja	v.
brincar	ñopeja falecha falebe falebo falebodu faleina	v. s. m. s. f. s. pl.
brinco	fãñana	s. m.
brindar	gwayagada gwaigadagana gwaegodõxu gwaegadinexa jejegamãdi gwaigadãdi	v.
brisa	ĩgua gua guba	s. f. s.
broma (2)	atepa	s. f.
bromista	atepaidi atepaixu atepaidu	adj.
bronquitis	ẽgo ĩxanãdi omajena	s. f.
brotar	ka'maja yui'baja joibaja	v.
brote	gwãgwe sekwi sõki obiu sekwete	s. m. s. m. pl.
broza	e'esa joadagaja exora	s. f. s. pl.
brujo, bruja	duodi duoxu duodu dakwedu	s. m. s. f. s. pl. loc. nom.
bruto, bruta	ũpa ĩxoxu ũpa ĩxodu ũpa ĩxodi	adj.
buena gente	bae panige bae panigo bae panigodu	s. m. s. f. s. pl.
bueno, buena	baĩxodi baĩxoxu baĩxudu baixu bayo bainadi õdege õdego õdegadu bae xĩxa õde õdega õdegadi õdegajã õdegakwa õdegakwe õdegajẽ õdegane õdegache õdegabo õdegama õdegame õdegano õdegaxo õdegade õdegae õdegachu õdegajwã õdegate õdegapu õdegamo õdegaxũ õdegayu õdegoto õdegañú õdegata õdegaña õdee sĩgwedage õdee boa'ga õdi jixadiã gweno	adj. v. adv. loc. verb. loc. adj. loc. adv.
buey	gwei gweidina	loc. nom. s. m.
bufanda	sudajẽ	s. m.
búho	iaide tuyuba semali mukirri butuli	s. m.
bujío	iaide semali tuyuba mukirri butoli tuyuba butuliba	s. m.
bulla	buya	s. f.
burla	ũbadaga	s. f.
burlar	ũbadagiaja	v.
bus	bu	s. m.
buscar	kaĩdaga joadagaja dajigoo kaĩgaxa kaĩgã kaĩdi kaĩxu kaĩdu kãĩpigaidi kaĩpigaixu kaĩpigaidu	v. s. m. s. f. s. pl. v.t.a.m. v.t.a.f. v.t.a.pl.
butaca	jĩgojote dulaite yakota butakajẽ jĩgajoa dulaitea	s. f. s. f. pl.
butaco	bãkoide yakota jĩgojote jĩgajoa dulaite dulaitea bãkoe	s. m. s. m. pl.
butaquillo	gwanali dulaite	s. m.
buzo	busumo	s. m.
cabalgar	gudina guana guda	v. v. c.
caballete	ito pukwa ito puko	s. m.
caballo	efe ojwe	s. m. s.
caballo de viento	efe kaibo jipomo efe kaibe jipame	s. m. s. f.
cabaña	ĩxaxu ichaxu ito	s. f.
cabecera	iyu utadaga iyu ĩxoenaada iyuda ilãte achito iyu oxe iyu do'do iyu	s. f.
cabello	chubo jubo jupeya chĩxu jubo	s. m. s. m. pl. s.
cabelludo, cabelluda	jubogo jubogodu juboge	adj.
caber	tayamaja	v.
cabeza	chiyu iyubena paka xiyu	s. f. s. f. pl.
cabezón, cabezona	gwiyu iyu ĩxe gwiyu iyu ĩxo gwiyu iyu ĩxodu	adj.
cabrilla	ĩxuya	s. f.
cabuya	onaniiba onono ono jĩxe	s. f. s. pl.
caca	ite itebe jite	s. f. s. f. pl. s. m.
cacao	kakao	s. m.
cacareo	kakaxaja	s. m.
cacería	ẽbeaxaɾa jẽba	s. f. s. f. pl.
cachapa	kachapame kachapa	s. f. s. f. pl.
cachete	chupoto'do chipoto'do ipoto'do	s. m. s.
cachicamo (animal)	chee gima alidali dukumae u'ka u'kago kãdege karrisero kachikamo kachikamitote godi kachikamo	s. m.
cachicamo (árbol)	raĩxojo chee nõgu dopejo kachikamo nũguyu duayu kachikamo	s. m.
cachirre	kayubi kayubi riña	s. m.
cachirri	kayubi kachirri kayubi riña	s. m.
cachirri (esp)	kayubi kayubi riña	s. m.
cacho	tuuya tuyara	s. m.
cachorro, cachorra	nebe fwidi fwixu fwimu jopegadi jopegaxu jopegadu	s. m. s. f. s. pl. s.
cada	ichategada jotana ñanojã	adj. loc. adj. loc. adv.
cadáver	taipodi taipoxu taipañu taipañudi	s. f. s. pl. s. m. loc. nom.
cadena	tuligisiya tuligisikwa kadenaya koyalata tuligisi	s. f. s. f. pl.
cadera	alẽdeche alañu caderas juxu pãjẽñã	s. f. s. f. pl.
cadillo	chakali	s. m.
caer	yadoga yabina yabachena yabacheãxa yapoge yapogo yapogodu yabojo sõdidi yabaja ñoadagãja fajagiaja ãpagaja	v. s. m. s. f. s. pl. s.
café	kafe kafeto kafejwã	s. m.
cafetera	kafe õĩga'me	s. f.
cafuche	apicha rãpoge tãdape nĩñũ kafuche rãpogoda apicha rãpogoxa apicha	s. m. s. f. loc. nom.
cagüí	kakwi kakwi nũgu	s. m.
caída	yabaga ñoda'gaja	s. f.
caimán	kupo tãdabe kupo	s. m.
caja	kato kaja kaja'mo kajonimo jojoloxẽ	s. f.
cajaro	kapitano	s. m.
cajón	kajonimo	s. m.
calabaza	aye aye a'de ayegi ayena ayiju ayeno	s. f. s. f. pl. loc. nom.
calabazo	lopa lopana yukudoo' yukodojo pakãxo yukudojo yukudo nũgu	loc. nom. s. m. s.
calambre	upadagia judaiga	s. f. s. pl.
calcetín	jaa'na janagoxoa	s. m.
calculadora	kalkuladora	s. f.
caldero	jõjĩmo oyopu jõjĩpu oyo oyomo jõjĩ kaldero jõjĩu	s. m. s.
caldo	okoto pajĩ okoto okotona	loc. nom. s. m.
calentador	duuda daxa'daxoa	s. m.
calentar	duudaxada duuda duudomo duudoto duudajwã duudajẽ	v. adj.
calentura	sõdi	s. f.
caliente	duudomo duudoto duudajwã duudajẽ duuda	adj.
callar	doxena chaja doxena ĩxe doxena ĩxo doxena ĩxodu ñate ĩxaja ñate ĩxe ñate ĩxo ñate ĩxodu tepagedi tepagoxudi tepagodudi juli tepage'e mudo juli tepage'o mudo juli tepago'du mudo	v. s. m. s. f. s. pl.
callo	gaxi gaxipe chĩxẽxẽ boya ja'ba chĩxẽxẽ bodiaja	s. m. loc. nom.
calma	ña'gaaxoa	s. f.
calmar	ñageeaja gwe'maja'a feyaja bayaxa'daja bayaxadãdi bayaxadãxu bayaxadãdu	v.
calor	dudoena	s. m.
caluroso, calurosa	dubadoe	adj.
calvicie	iyupoja	s. f.
calzado	janagoxoa jabana	s. m.
calzar	anaja jana janagoxoa anagaja	v.
calzón	kasoni cho'o kasoni kasonigi	s. m. loc. nom.
cama	kama jaaxome	s. f.
camaleón	kalamacha diimi kalamaya	s. m. s.
cámara	foto sajojoa	s. f.
camarón	kalamacha diimi kalamaya	s. m.
camaruco	tamaluku	s. m.
camaza	lepeche lepede	s. f. s. f. pl.
camazo	lepeche lepede	s. m. s. m. pl.
cambiar	kãbia'gaja jayada'ga chiyu tamaja ixodagaja ãjĩbaxadagaja kãbijagata	v. loc. verb.
caminante	gupiaidi gupiaixu gupiaidu	adj.
camino	maana maanaa maanajẽ maanoede õõka'mo maana maana kuana maanana maana aja	loc. nom. s. m. s. m. pl. s. f.
camisa	kamisakwe kamisa	s. f.
camiseta	joba'ta	s. f.
camisón	nãõ nãõxa nabañu kono munoto nãõ	s. m. s. m. pl.
campamento	ofasa	s. m.
campo	rãpo kabãxẽ sẽxẽ gweme sukwa kabame sẽxẽ	loc. nom. s. m.
cana	deñu chiyu dea	s. f.
canagüey	iyu duõje dupudi buliko	s. m.
canal	tãĩjã tãĩjãjẽ tãĩjãba	s. m. s. f.
canalete	denaide	s. m.
canasta	ulixoo'	s. f.
canasto	du'da du'dai ẽẽtõxõ pojupu kanatuju	s. m. s. m. pl.
cancionero	koja ĩxa	s. m.
candado	kãdate	s. m.
candela	osa	s. f.
candelayo	ĩxupuyu nũgu kãdelayo kãdelaiyu ĩpuyo	s. m.
candelero	kãdelo	s. m.
candelilla	tãxipu sulume tẽxupu tĩxupu	s. f.
caneca	kanekomo	s. f.
canela	kanela nõgu ĩxe	s. f.
cangrejo	kalamacha diimi kalamaya	s. m. s. m. pl.
canilla	chũja chũjana	s. loc. nom.
canilla de picure	fwifwãdache	s. f.
canilla de venado	yomoyu yomo nũgu	s. f.
canoa	gwechu gwechuju gwechunuga gwechuna	s. f. s. s. f. pl. loc. nom.
cansarse	jeamada fwadima fwaxima fwajima fwapime fwapimo fwapimodu fwadima chaa fwadima chĩga fwadimã tedega fwadimã mañucha fwajixẽ chĩxa	v. s. m. s. f. s. pl. loc. verb.
cantante	koja rĩpiaidi koja rĩpiaixu koja rĩpiaidu	adj.
cantar	koja rĩda koja rĩjana koja rĩja koja rĩĩna koja rĩpe koja rĩpo koja rĩpodu koja rĩpiaidi koja rĩpiaixu koja rĩpiaidu	v. s. m. s. f. s. pl. adj. v. c.
cantidad	na'egaja	s. f.
caña	ñõjã ñõjãna ñõjãta ñõjãjã ñõjwãita õdi ñõjã ñõjã pukwaita dea ñõjã gwaduba ñõjã jula ñõjã mola ñõjã nõjwã	s. f. s. m. s.
caña brava	dokono dokwa	s. f. s. pl.
caña de pescar	jẽba dajaxojẽ nũgwejẽ	s. f.
caña dulce	moĩga	s. f.
caña fístola	pããdebojo	s. f.
cañada	ala'bajã	s. f.
cañafistol	ichajea pããdeba pãdebo pãdeba pãdebojo	s. m. s. m. pl.
cañafístola	pããdebojo	s. f.
cañal	ñojãpu ñojãpuna	loc. nom. s. m.
cañaveral	ñojãpu ñojãpuna	loc. nom. s. m.
caño	oxe oxeyuena oxeda oxeã achito achitona achieto achea achetojẽ achito iyu achito oxe oxe iyu oxeama	loc. nom. loc. verb. s. m. s. s. f.
cañuto	alegoo	s. m.
capacho	dãdaiute	s. m.
capacidad	suba'gia	s. f.
capacitar	kelẽjoodi kelẽjoodiraa	v.
caparazón	sesẽxẽ	s. f.
capaz	supagie supagio supagiodu	adj.
capear	gweaja	v.
cara	pa'a kwaa pa'a pa'ana pa'ada	loc. nom. s. f. adv.
caracol	falẽda	s. m.
caramero	sudaya	s. m.
caranga	ooñu	s. f.
caraño	malojo uumo eyaga	s. m. s. f. s.
carate	karati	s. m.
carbón	iña ina iña	s. m.
carcajada	chĩbadaa chaja sedajana chĩbada chũbadina ũbadina ĩbadine	v.
carcañal	ja'ba sama ja'ba samañu	s. m. s. m. pl.
cardumen	pajĩ rĩẽja	s. m.
careta	kareta	s. f.
carga	kokogaa karga	s. f.
cargar	kokochagãdi kokobe kokobo kokobodu sĩxiodi kokocha	v. s. m. s. f. s. pl. v. c.
cariaquito	jiguli	s. m.
caribe	malibana	s. m.
caries	oi'xu idi	s.
carne	de'te oobea de'axa de'a de'aba ichajẽ de'te de'a roiga	s. m. s. f. loc. verb. loc. adv.
carnicero	de'a bẽdebaidi de'a bẽdebaixu de'a bẽdebaidu	s. m. s. f. s. pl.
carnívoro, carnívora	de'a xikwa omaĩdi de'a jikwa omaĩdi de'a ikwa omaĩdi	adj.
carota	kulima	s. m.
caroto	kujo kujoo kulimaeto	s. m. s. f.
carraca	chajãchu chajãchute chajãchua ta'do chajãchume	s. s. m. s. pl.
carraco	jalẽda karrako	s. m.
carraquillo	jiguli	s. m.
carraquito	jiguli	s. m.
carretera	gubaxooma	s. f.
carricero	nochijẽ gwakala nuchuali	s. m.
carrizal	nochijẽ gwakala nuchuali	s. m.
carrizo	jĩpamo karrisomo karriso karrisopu karrisona jũpa	s.
carro	karro	s. m.
cartón	kaltõ	s. m.
cartucho	kartuchokwe	s. m.
caruto	kujo kujoo kulimaeto	s. m. s. f.
casa	ito itoxua ituxujẽ itona itoda itoxuxu majime chĩxuxu chĩxuxujẽ ito sajikwa ito sina oxoxona ita amana ito ajwaja itona jidagaina	loc. nom. s. f. s. f. pl.
casabe	pe'e ufogo'e chorria'e depu'e jayua'e jayu'e chabijite kaba depu’e juajua pe'e dechoba yomo pe'e naji'e	s. m.
casamentero, casamentera	ãkwebaidi ãkobaixu ãkobaidu	adj.
cascabel	ĩ yakwi	s. f.
cascabela	ĩ yakwi	s. f.
caserío	ituxu	s. m.
casete	kasepa	s. m.
casi	baixa axi isamejẽ tenexana	adv. loc. adv.
caso	yajama yajamadi	loc. nom. s. m.
casona	itoya gwixua itoxu	s. f.
caspa	salisali	s. f.
castigar	katigaja katigoãta	v.
castigo	katigo	s. m.
castrar	bojigadi kapone apicha apicha jiyaya ige bojodi	v. s. m.
catarro	ẽgo	s. m.
catibía	kwãndite kwãdi kwãdijõ kwãditena kwãdigi kwãdigita sebaa kwãndite kwãndi gada'gojo	s. f. s. f. pl. loc. nom. s. loc. verb.
catimare	kãtulẽxẽ kãtulumai kãtilimaĩna kãtulumaigi	s. m. s. m. pl. loc. nom.
catorce	katose	num.
causar	ise'xa'daja	v.
caza	chẽba ẽbeaxaɾa	s. m. s. m. pl.
cazador, cazadora	ẽbaidi sebi yakwi ẽbaixu ẽbaidu	s. adj.
cazadora	sebi yakwi	s. f.
cazar	ẽba dajina ẽba dapadu ẽba dape ẽba dapo yiaga yidãxoxẽdi yidagagãdi dadajã ẽbaidi ẽbaixu ẽbaidu datana pajĩ daja pajĩ dajina pajĩ dape pajĩ dapo pajĩ dapodu pajĩ dapiaidi pajĩ dapiaixu pajĩ dapiaidu chẽbada ẽbadajina	v. s. m. s. f. s. pl. adj.
cebo	paka jõde	s. m.
cebolla	seboyaja	s. f.
cedro	sedru duba gweliyu saki saki gweliyu dea gweliyu	s. m.
ceiba	gweñuñu kiyimisi gweñu	s. f. s. pl.
ceja	pajĩte pajĩtañu	s. f. s. f. pl.
celebrar	jãsetaja	v.
celestial	muma sẽxẽ'ga u'bo	adj.
celos	õpuge	s. m.
celoso, celosa	õpugeodu õpugee õpugeo	s. m. s. f. s. pl.
celular	tejaˈgoxote	s.
cementerio	pudãde taipañari jõã taipañari jõãˀ taxoomeˀri semẽtelio	s. m.
cena	tãdena ikwaa	s. f.
cenar	tãdena ikwa xiko	v.
ceniza	emifwa jwaĩpaijwa chenisoĩfwã	s. f.
censo	paxoda'ga	s. m.
centrar	paxo yeemo'taja	v.
centro	paxo yeemo'na paxo yeemo	s. m.
cepa	nũgu chako chakona	loc. nom. s. f.
cepillo	sepiyote	s. m.
cera	mite mitete ichate mitate chãxoxo telama chãĩxubana telema ãxu telu	s. f. s. m. s. f. pl.
ceramiquera	bapiaixu bapiaidu baipiaixu	s. f. s. pl.
cerca	obaixa alãbraokwa	s. f.
cerca de	kuana yene yeneje yekwanaje yeme yenena yenegada maana kuana paxute kuana paxu kuana oxe kuana ito kuana si'i kuana	adv. loc. nom. s. f.
cercano, cercana	jekwanojera	s.
cerda	gwiledi	s. f.
cerdo	apicha apicha rãpoge kapone apicha apicha jiyaya ige apicha jipame apagacha kafuche jamali danã apicha fwidi apicha fwixu apicha fwimu	s. m. s.
cerebro	sesoju chiyuna ĩxadi chiyu telama iyu telama	s. m. s. m. pl.
cernícalo	baba'cha	s. m.
cernidor	yakadiu yakadi	s. m. s. m. pl.
cerrar	axwa jarraa	v.
cerro	inakwa serrobe	s. m.
césped	dẽdea dẽdea sajĩxẽ	s. f. s. m.
chagra	junaa juuna sajime sajimea sachu sachuyu sachuuda sachuju sachuta	s. f. s. f. pl. loc. nom.
chambón, chambona	gwãpije sudade mañuaja	adj. loc. adj.
chamizo	mija sudaya	s. m.
chancla	chãkla	s. f.
changuango	chãgwãgo	s. m.
chaparral	chaparral'ju	s. m.
chaparro (esp)	chaparro chaparro kãdego	s. m.
chapucear	mãjãñãjã	v.
chapul	gwechoga kamãdalu yamoruku	s. m.
chaqueta	kotĩte	s. f.
charlar	tedaga tedagina tedagaga tedagadiga tedagadi tedagigi tedagigãgido tedagigido tedagidiãdi tepage tepago tepagadu tepagaidi tepagaixu tepagaidu ajadaja yeaxanaja	v. s. m. s. f. s. pl. adj.
charlatán	ajadaja	adj.
charraco	jalẽda karrako	s. m.
charrasco	chirimaju	s. m.
chénguele	kwaĩxu kwaĩxugabe kwaĩxuga kwaĩxugabe gwibe	s. m. s. m. pl. s.
cherna	ĩdu katu oxega gwacharaka	s. f.
chicha (esp)	kulima duba chichajẽ jiñu õdi chicha jiñu	s. f.
chicharra	yanala guanagadu chia chia chicharra bexu	s. f.
chichuli	kuju buruju jaba tetae	s. m.
chico, chica	ichobajẽ ichobojẽ ichobodu ichobojexẽda ichajẽ ichajãjẽ ichakwajẽ ichakwejẽ ichanejẽ ichachejẽ ichomajẽ ichamejẽ ichonojẽ ichoxojẽ ichoxẽjẽ ichodejẽ ichoejẽ ichoméjẽ ichochujẽ ichojwãjẽ ichotejẽ ichopujẽ ichomojẽ ichoxũjẽ ichoyujẽ ichotojẽ ichoñújẽ ichotajẽ ichoñajẽ	loc. adj. adj.
chicote	i'ñuxẽ arrefa arrĩxẽ	s. m. s. f.
chicuaco	ñoma gopale chikwaje	s. m.
chicurear	yo'odojoa	v.
chiflar	sebiã sebibe sebibo sebibodu	v. s. m. s. f. s. pl.
chiguaco	ñoma gopale chikwaje	s. m.
chiguare	chiñaxu chĩnã	s. m. s.
chigüiro	gwixe	s. m.
chillar	sedagãxa seate'e seitedi'ta sepee sepeo sepeodu sedina seda sedaga seinara sepine	v. s. m. s. f. s. pl.
chimbe	kwaĩxuga kwaĩxu kwaĩxugabe kwaĩxugabe gwibe	s. m. s. m. pl. s.
chimú	arre emiñu	s. m.
chinche	chĩchi ooñu	s. m. s. f.
chinchorro	tesia tesi chĩsaja tesiana	s. m. s. m. pl. loc. nom.
chiquichiqui	aichi chiki chiki	s. m.
chiribico	ooñu	s. m.
chiricoa	koteje	s.
chiriguare	chiñaxu	s. m.
chirimoya	chilimaijiu chilamea	s. f.
chiro	sudajẽ	s. m.
chisa	sõdi sõko juno sõjwaidu	s. f. s. pl.
chisme	sokwi	s. m.
chismosear	sokwi'e sokwi'o sokwi'odu ufade ufado ufadodu sokwite agaja	s. m. s. f. s. pl. v.
chismoso, chismosa	sokwi'e sokwi'o sokwi'odu ufade ufado ufadodu	s. m. s. f. s. pl.
chiste	ũbada'ga sokwi chite	s. m.
chistoso, chistosa	ĩbadaga kelebe ĩbadaga kelebo ĩbadaga kelebodu	s. m. s. f. s. pl.
chocar	baja'gaja baja'gajaa' roadana	v.
chocolate	chokolatete	s. m.
chonque	ukumara	s. m.
choque	roa'gaja ñaama	v. s. m.
chorlito	fãpaĩfwa bibi'gi	s. m.
chorola	fwãpaija chuite rãpogo akala chorola	s. f.
chorro	choloa	s. m.
chorroco	karrakajiu chicholi	s. m.
chuapa	cholõjẽ	s. f.
chuapo	cholõjẽ	s. m.
chúbano	jibali jiboli	s. m. s.
chubasco	oxoo ĩã guba chuako guba	s. m.
chucholí	kuju buruju jaba tetae	s.
chucurear	yo'odojoa	v.
chulo	sĩjĩã sĩjĩãĩdu gwayuli e'ta samulu samurobexu	s. m. s.
chumbar	obajẽ	v.
chumbita	gopola chikwako ñomaje gopoli	s. f.
chupador	yupagaidi yupagaixu yupagaidu	s. m. s. f. s. pl.
chupaflor	bibisi chupui chupuijẽ	s. m. s.
chupar	yudaga yudagina yuaga yudagãdi yujagina yupage yupago yupodu otoda yujagina yenejede yujagina yuyu chaja	v. s. m. s. f. s. pl.
chupón	yu'yuga	s.
churriento, churrienta	iteobe iteobo iteobodu	s. m. s. f. s. pl.
chuzar	sijade ñõdaga ñoadadi	v.
chuzo	asodorojẽ	s. m.
cibucán	jẽkaja jẽka jẽkajãna	loc. nom. s. m. s. m. pl.
cicatriz	jeyaja neadagana sisiode	s. f. s. m.
ciego, ciega	pajĩ paidi daima	adj.
cielo	muma sẽxẽ muma sẽxeda	loc. nom. s. m.
ciempatas	jujuba	s. f.
ciempiés	jujuba jõjeba	s. m.
cierto	õchaja õchaja jiñu õchadi	adj. loc. adj.
cigarrón	dũpoo dũpo gwaka dũpoo dupuxu dũpoo tãdodi dũpoo	s. m. s. m. pl.
cigüeña	analaja tamaya kuba nĩgi anala analaya	s. f. s.
cilantrillo	fwifwãdache	s. m.
cilantro	silãtro kulãtropo	s. m. s. pl.
cima	pukwa inakwa pukwa pukwea nũgu pukwa	s. f. s. f. pl. loc. nom.
cincho	sĩchuxo	s. m.
cinco	sĩko	num.
cinta	sĩta sĩtana sĩtajẽ	loc. nom. s. f. s. f. pl.
cintura	buchu buchuana buchujẽ buchu ĩxodi buchuna buchada	s. f. s. f. pl. loc. verb.
cinturón	buuchujẽ	s. m.
círculo	obiteo	s. m.
ciruela	sõpiyu sõpita sulute sulume sõpi junaga sõpi itoga sõpi rãpoga sõpi	s. f. loc. nom. s. f. pl. s.
ciruelo	sõpi rãpoga sõpi sulume	s. m.
citar	ayaja	v.
ciudad	sukwame	s. f.
clamar	aya'yaga	v.
claridad	yeaa'	s. f.
claro, clara	yea jẽjoea yeato yeajẽ yea dea deajã deakwa deakwe deãjẽ deane deache deabo deama deame deano deaxo deãxẽ deade deae deachu deãjwã deate deapu deamo deãxũ deayu deato deañú deata deaña deajẽ deãjara dea jẽjoea	adj. loc. adj.
clase	pukwea tĩgana obodu pukweajã pukwai pukwaidu ĩxaxẽã	loc. verb. s. f. s. f. pl.
clavar	pañagaja seadagaa ñĩdaga oixuna noãdaja ñĩpe ñĩpo ñĩpodu	v. s. m. s. f. s. pl.
clavícula	yipade yipaijẽ	s. f. s. f. pl.
clavo	paña	s. m.
clima	dia jĩxoea	s. f.
clítoris	si'i anane si'i ane	s. m. s. pl.
cobarde	tekwe'odu tekwee' tekweo'	adj.
cobardía	tekwe	s. f.
cobija	sudade	s. f.
cobijar	fwajidaga	v.
cobrar	kolajadiã kolagagãdi kolacha	v.
cochino	apicha apagacha apicha jiyaya ige apicha rãpoge kafuche kapone apicha apicha jipame apicha fwidi apicha fwixu apicha fwimu	s. m. s.
cocina	kosina	s. m.
cocinar	doda dodagina doigaja doigadi dopigedi dopigexu dopigedu dopiaidi dopiaixu dopiaidu ikwaa kelebe ikwaa kelebo ikwaa kelebodu tayagamaja kwamitonadirã ikwaa kelecha ikwaa kelexina	v. s. m. s. f. s. pl. adj. v. c.
cocinero, cocinera	ikwaa kelebo ikwaa kelebodu kosinao kosinaodu ikwaa kelebe kosinae dopiaidi dopiaixu dopiaidu	s. m. s. f. s. pl. adj.
coco	sõko sõkwiu kokoñu koko mayuga mãyiba	s. m. s. m. pl.
cocuisa	kokwisa	s. f.
cocuy	yulume	s. m.
cocuyo	tãxipu tẽxupu	s. m. s.
codear	ñĩpaa' juunaja	v.
codo	ñĩpañu ñĩpajẽ ñĩpaa' ñĩpaa' sodagame	s. m. s. m. pl. s. f.
coger	noxadã nopodo nopododu ĩxexebada ãdacha gwijadojãjãna nopode nojadagia tajadoo' bajaja ãdabaidi ãdabaixu ãdabaidu nodiãxa ãdobe ãdobo ãdobodu chaegã nodadãxa nododoxu nodada	v. s. m. s. f. s. pl. adj. v. c.
cogote	kogote chikogote chiyu kogote	s. m.
coito	gwẽpaginodu	s. m.
cojear	rẽkote ĩxe rẽkote ĩxo rẽkote ĩxodu	s. m. s. f. s. pl.
cojo, coja	repajajana sẽgeana sẽgebe sẽgebo sẽgebodu ũjwa ĩxodi repaja gupe repaja gupo repaja gupodu	adj. s. m. s. f. s. pl.
col	depoyo	s. f.
cola	inea ofe inea pajĩdi inea	s. f. loc. nom.
colada	õgwia	s.
colador	yajegoxokwe koladorokwe	s. m.
colar	yadegina yadea	v.
colgar	gwelea gwelemanaxa gwelebe yaexagã gwelediã gwelekwe gwelebo gwelebodu yaijaxuana yaiyagadama chayã gweleo gweledana chaegã chaideabadi	v. s. m. s. f. s. pl. s.
colibrí	bibisi chupui chupuijẽ	s. m.
collar	tuligisiya tuligisikwa koyalata tuligisi kadenaya	s. m. s. m. pl.
colmena	puna iña puna garrajonite muigudu ja'ba	s. f.
colmillo	koniokwe	s. m.
colocar	panaja pano panodu	v. s. f. s. pl.
colombiana	kolõbiana	s. f.
colono, colona	depodoxo depodu	s. m. s. pl.
color	dea jẽjoea tãdate ĩxoea duba ĩxa yea jẽjoea mooñu	s. m.
coloradito	nõpõdi nõpõdu	s. m. s. m. pl.
colorado, colorada	dupudi dupuxu dupañu duba dubate chĩxa boã	adj. loc. adj.
colorete	dudegaxote koloretete	s. m.
coluba	yaxu gwaiju kuchiba	s. m.
columna de la casa	ito chakotokojo chakotokwa chakotoko	s. f. s.
columna vertebral	chomasãjã jomasãjã	s. f. s. f. pl.
comadre	komale	s. f.
comadreja	ulama gwasikoje gõgota yabala gotua yabala yabalajã	s. s. pl. s. f.
comején	fwãpoo fwãpai jwãpayo jwãpo komisudu	s. m. s.
comenzar	yiegiã	v.
comer	chikwa chikwina chikwaga chikwãdi chikwedagãxa chikwaxena tikwana jikwadinata ikwe iko ikodu ikwaa chikwina iko guaja pãĩ jikwadinata ikwa õãna kukwadia jikwina jobe jikwina	v. s. m. s. f. s. pl. loc. verb. v. c.
comerciante	bẽdebaidi bẽdebaixu bẽdebaidu	adj.
comestible	ikwaxoa ikwaxoa iko'a	adj. s.
cometa	papagayo	s. f.
cometure	yukulu	s. m.
comezón	ichiga ichi	s. f. loc. nom.
comida	ikwaa tikwaga ikwaa chikwina jikwaa ikwaxoaja	s. s. f. s. m. pl.
comiso	jemaxa chemaga	s. m.
cómo	amenaja amejã paa ãdidi ũ komo ameo	adv. interrog. pron. interrog.
como	ĩxudujana	loc. adv.
compadecer	i'diga jĩãja	v.
compadre	kõpa'le	s. m.
compañero, compañera	ũpãnedi ũpãnexu ũpãdedu	s. m. s. f. s. pl.
compasivo, compasiva	i'digaidi i'digaixu i'digaidu	adj.
competencia	abe	s. f.
completamente	yayamiadudi	adv.
componer	beedana beedacheaxa beedinoxa	v.
comportamiento	bae panige bae panigo bae panigodu	s. m. s. f. s. pl.
comunidad	komunidaja	s. f.
concha	mĩxẽxẽ ĩxẽna sesẽxẽ gwepo mixẽ ĩxẽga	loc. nom. s. f. s.
concubinato	jĩã nego	s. m.
conejo	ba'lu	s. m.
congre	gwatero kõgre omikuyu komãdagirre kõgriyu komãdarirre kõgrioyu gwateroyu	s. m. s.
congri	gwatero kõgre omikuyu kõgrioyu kõgriyu	s. m.
congrio	gwatero kõgre omikuyu kõgrioyu kõgriyu	s. m.
conjunto	siñache patunache jikwetenache	s. m.
conmigo	jĩsigi	pron. pers.
conocer	pañaja paño pañãgi paña pañamaxa paẽ paĩdi pañadudi paĩxu	v. loc. verb.
conocido, conocida	paĩgu	s. pl.
conoto	kachuchube kachuchu	s. s. m.
conquistar	kaĩgaxa kaĩdaga kañãdi kañãxu kañãdu kaĩgã kãĩpigaidi kaĩpigaixu kaĩpigaidu	v. s. m. s. f. s. pl.
consentir	babagagajadi	v.
conserva	kõserba	s. f.
conservar	bejegaxa bedega be'egadi be'eja be'eja palata	v.
considerar	panigaja panige panigo panigodu	v.
consolar	bayaxadãdi xomo jõõdaxadamãxa bayaxa'daja bayaxadãxu bayaxadãdu	v.
consumir	sãpichio sãxichiã	v.
contagioso, contagiosa	le'ega	adj.
contar	paxode paxodo paxododu paxoda paxoda'gaidi paxoda'gaixu paxoda'gaidu	v. s. m. s. f. s. pl. adj.
contar chistes	chite tepage chite tepago chite tepagodu	s. m. s. f. s. pl.
contigo	ũkugi	pron. pers.
contiguo, contigua	jekwanaa'da ĩxe	adj.
controlada	axe'gaja	v.
controlar	axe'gaja	v.
conuco	junaa juuna sajime sajimea sachu sachuyu sachuuda sachuju sachuta	s. m. s. m. pl. loc. nom.
conuquero, conuquera	junaidi junaixu junaidu junaa gwapadaidi junaa gwapadaixu junaa gwapadaidu junaa dopiyaidi junaa dopiyaixu junaa dopiyaidu	adj.
conversador	ajadaja tepagaidi tepagaixu tepagaidu	adj.
conversar	tedaga tedagina tedagaga tedagadiga tedagadi tedagigi tedagigãgido tedagigido tedagidiãdi tepage tepago tepagadu tepagaidi tepagaixu tepagaidu	v. s. f. s. pl. s. m. adj.
convivir	ĩxeã	v.
copa	pukwa inakwa pukwa kopajẽ pukwea pukwana pukwanada nũgu pukwa pukwatadu	s. f. s. f. pl. loc. nom.
copete	kokichi	s. m.
copetón	kokuchi ĩxo ñĩde ñĩde kogoche dopage	s.
coporo	nenodi	s. m.
copular	oomaja	v.
coral	junoo' yakwi tuligwisi yakwi kabela yakwi	s. f.
corazón	chomaidi korasoni omaidi chĩdeche paxo yemotode chinejea paxo yemotode ĩdeche paxo yemotode inejea paxo yemotode chomeate	s. m. loc. nom.
cordoncillo	juboo	s. m.
corocillo	ĩparã	s. m.
corocora	samuritajẽ korokoro kayuli korokora tãdajẽ samurita samurita duaje	s. f. s. m.
corocora, corocoro	kayuli korokora samuritajẽ tãdajẽ samurita samurita duaje korokoro	s. f. s. m.
corocoro, corocora	kayuli korokora samuritajẽ tãdajẽ samurita samurita duaje korokoro	s. f. s. m.
corona	chiyu poja	s. f.
coroncoro	ñaama	s. m.
coronel	iyu duajẽ ñĩde iyu deba ñĩde	s.
corota	yukudojo	s. f.
coroto	konopu gwãxomo ñĩdemo konopumo	s. m.
corozo	ñalañu ñalache	s. m.
corral	obaixa alãbraokwa	s. m.
correa	buchuxẽ buchuxẽa korrẽxẽ	s. pl. s. f.
correcaminos	nima	s. m.
… siguientes resultados